Chiều cao do di truyền chịu ảnh hưởng từ cả gen trội và gen lặn được truyền qua ADN của cha mẹ, nhưng mỗi đứa trẻ là một tổ hợp di truyền độc đáo. Cụ thể, mã gen liên quan đến mật độ xương, tốc độ sản xuất hormone tăng trưởng và khả năng hấp thụ dinh dưỡng có thể được kích hoạt hoặc "im lặng" tùy thuộc vào điều kiện sống và chế độ chăm sóc. Điều này có nghĩa là trẻ vẫn có khả năng đạt chiều cao vượt trội so với cha mẹ nếu được hỗ trợ đúng cách, cả về thể chất lẫn môi trường phát triển.
Di truyền chỉ quyết định 23% chiều cao
BS. Nguyễn Thị Ngọc Hương chia sẻ: Yếu tố di truyền chỉ quyết định được 23% chiều cao của con người. Còn 77% còn lại bao gồm: Dinh dưỡng, vận động, môi trường sống và nghỉ ngơi hoàn toàn phụ thuộc vào chúng ta. Trong quá trình phát triển của con người, để đạt được chiều cao chuẩn, chúng ta cần chú ý các yếu tố dưới đây:
- Thời gian nuôi con trong bụng mẹ: Trong thời gian mang thai, thai phụ cần chú ý bổ sinh dinh dưỡng, đặc biệt là Canxi để kích thích sự phát triển của hệ thống xương khớp, tạo đà cho trẻ phát triển chiều cao tối đa, sau khi ra đời.
Cha mẹ lùn con có thể cao không?
- Yếu tố dinh dưỡng (chiếm 32%): Nếu môi trường chúng ta không giữ sạch sẽ, không vệ sinh hoặc chúng ta không chú ý chăm chút phần thực phẩm cho bé thì có thể thấp còi hơn bẹn bè đồng trang lứa. Trẻ cần được bổ sung dinh dưỡng đầy đủ, đa dạng, đặc biệt là Canxi, các vitamin và khoáng chất để đảm bảo sức khỏe và dưỡng chất để phát triển cơ thể.
- Vận động thường xuyên: Yếu tố này quyết định 20% chiều cao của con người. Do đó, trẻ cần được vận động phù hợp, kết hợp với tắm nắng để bổ sung viatamin D3, hỗ trợ kích thích các khớp xương phát triển. Nhiều phụ huynh chỉ quan tâm đến vấn đề dinh dưỡng và cho rằng nên hạn chế cho trẻ vận động để tránh tiêu hao năng lượng, chủ động bao bọc và chăm sóc con cái đến “chân tơ kẽ tóc”, khiến quá trình phát triển thể chất không hiệu quả. Đây là những suy nghĩ hoàn toàn sai lầm, không chỉ khiến con trẻ sở hữu vóc dáng nhỏ bé mà còn tăng cường nguy cơ mắc nhiều bệnh lý nguy hiểm, lười biếng, thụ động….
Do đó, nếu chúng ta chú ý chăm chút toàn diện về cả mặt dinh dưỡng, vận động và giấc ngủ thì chiều cao của thế hệ sau sẽ được cải thiện hơn rất nhiều so với thế hệ trước.
Yếu tố môi trường có thể giúp con cao hơn không?
Yếu tố môi trường có thể giúp trẻ cao hơn ngay cả khi cha mẹ có chiều cao hạn chế, nhờ vào sự kết hợp giữa dinh dưỡng hợp lý, vận động khoa học và giấc ngủ chất lượng. Trong giai đoạn từ sơ sinh đến tuổi dậy thì, chiều cao chịu ảnh hưởng khoảng 20–30% từ di truyền và đến 70–80% từ môi trường sống. Một chế độ ăn giàu canxi, protein, vitamin D và kẽm kích thích sản sinh hormone tăng trưởng (GH) – yếu tố then chốt giúp phát triển xương. Thực phẩm như sữa, trứng, cá hồi, đậu nành, và rau lá xanh là nguồn dinh dưỡng lý tưởng. Đồng thời, việc tiếp xúc ánh nắng 15–20 phút mỗi ngày giúp cơ thể tổng hợp vitamin D, hỗ trợ hấp thu canxi hiệu quả hơn.
Vận động thường xuyên và giấc ngủ sâu là hai yếu tố thiết yếu trong quá trình tăng trưởng chiều cao. Các môn thể thao như bơi lội, bóng rổ, nhảy dây, yoga giúp tăng cường sức mạnh cột sống và thúc đẩy kéo dài xương qua tư thế đúng và kích thích cơ học. Trẻ cần ngủ đủ 9–11 tiếng mỗi đêm, đặc biệt là từ 22h–2h sáng – thời điểm tuyến yên tiết hormone tăng trưởng mạnh nhất. Theo nghiên cứu từ American Academy of Pediatrics, trẻ có chế độ ngủ tốt và vận động đều đặn tăng trưởng chiều cao hiệu quả hơn 20–30% so với nhóm ít hoạt động. Do đó, dù cha mẹ có “gen lùn”, việc xây dựng một môi trường sống lý tưởng vẫn có thể cải thiện chiều cao cho trẻ một cách rõ rệt.
Bố mẹ lùn làm sao để con phát triển chiều cao tối đa?
Không chỉ chia sẻ những yếu tố chi phối sự phát triển của chiều cao, BS, Nguyễn Thị Ngọc Hương còn cung cấp những “bí quyết” hỗ trợ các bậc phụ huynh chăm sóc trẻ một cách hoàn thiện nhất để thúc đẩy chiều cao tăng trưởng hiệu quả.
Điều đầu tiên và quan trọng nhất mà các quý phụ huynh cần đặc biệt quan tâm chính là yếu tố dinh dưỡng. BS. Nguyễn Thị Ngọc Hương cho biết, cha mẹ cần đặc biệt lưu ý bổ sung đầy đủ các dưỡng chất cần thiết cho quá trình phát triển của hệ xương khớp như: Canxi, Collagen.
Tuy nhiên, bổ sung Canxi, Collagen cần được tiến hành một cách khoa học, cả về liều lượng và phương pháp. Nhiều phụ huynh cũng thường băn khoăn, khi con mình thấp bé nên bổ sung Canxi như thế nào hiệu quả. Điều này cho thấy, nhận thức về chiều cao cũng như phương pháp cải thiện vóc dáng cho bé ngày càng được nâng cao.
Chúng ta thấy rằng là nhu cầu Canxi đối với từng lứa tuổi hoàn toàn khác nhau. Hàm lượng Canxi cần cung cấp cho em bé dưới 6 tháng trong một ngày khoảng 400mg, nhưng khi em bé lên trên một tuổi thì nhu cầu canxi này tăng lên 600mg.
Bác sỹ Nguyễn Thị Nọc Hương cho biết, đối với Canxi, phụ huynh cần lưu ý, thứ nhất, với độ tuổi của con mình, cần bổ sung hàm lượng Canxi bao nhiêu, yếu tố thứ hai chính là loại Canxi phù hợp để cơ thể hấp thu tối đa. Hiện nay, trên thị trường có rất nhiều loại Canxi, tuy nhiên, dạng Canxi tối ưu nhất chính là nano Canxi. Canxi được bào chế theo công nghệ nano, có kích thước siêu nhỏ (chỉ vài chục nano mét). Nhờ kích thước siêu nhỏ này, Nano Canxi có thể hòa tan tốt, thẩm thấu nhanh qua màng ruột giúp cơ thể hấp thụ gần như 100% lượng Canxi từ ruột vào máu. 1 Nano Canxi có thể thay thế cho 4 Canxi thường nên bạn chỉ cần cung cấp khoảng 250-300 mg nano canxi thay vì 1.000-1.200 mg canxi thường cho trẻ.
Canxi và Collagen Type II – những dưỡng chất quan trọng nhất để phát triển chiều cao
Bên cạnh Canxi, Collagen cũng là yếu tố mà các phụ huynh cần lưu ý. Collagen có nhiều type nhưng đối với sự phát triển chiều cao, cần đặc biệt quan tâm bổ sung Collagen type II, yếu tố này tham gia vào cấu tạo của sụn, chiếm đến 90% trong tổng số lượng Collagen có trong sụn khớp.
Nắm bắt được những yếu tố này, phụ huynh có thể lựa chọn thực phẩm, sản phẩm bổ sung dinh dưỡng cho trẻ sử dụng nhằm thúc đẩy chiều cao phát triển nhanh chóng. Bên cạnh đó, các bậc cha mẹ cũng cần cho trẻ vận động, nghỉ ngơi hợp lý, chiều cao mới có thể phát triển vượt trội.
Giai đoạn vàng để tăng chiều cao là khi nào?
Giai đoạn vàng để tăng chiều cao là giai đoạn sơ sinh, tiền dậy thì và dậy thì, trong đó tuổi dậy thì là thời điểm cơ thể phát triển chiều cao nhanh nhất. Trong năm đầu đời, trẻ có thể tăng chiều cao từ 20–25 cm nhờ tốc độ phân chia tế bào mạnh mẽ và sự phát triển nhanh của sụn tăng trưởng. Tuy nhiên, tốc độ này giảm dần từ sau năm thứ hai. Bước vào giai đoạn tiền dậy thì (khoảng 6–10 tuổi), tốc độ tăng trưởng ổn định, dao động 5–7 cm mỗi năm, tạo nền tảng cho cú “bứt tốc” ở tuổi dậy thì.
Tuổi dậy thì là giai đoạn tăng trưởng vượt trội, khi hormone tăng trưởng GH và yếu tố tăng trưởng IGF-1 hoạt động mạnh, kích thích đầu xương và sụn tăng trưởng phát triển nhanh. Bé gái thường dậy thì từ 9–13 tuổi, bé trai từ 11–15 tuổi, trong đó tốc độ tăng chiều cao có thể đạt 8–12 cm mỗi năm. Đây là giai đoạn các đầu xương còn mở, cho phép xương dài ra nhanh chóng. Sau dậy thì, các sụn tăng trưởng dần cốt hóa, tốc độ tăng trưởng chậm lại và chiều cao gần như ngừng tăng sau 18 tuổi. Vì vậy, để tối ưu chiều cao, trẻ cần được chăm sóc dinh dưỡng, vận động và ngủ đủ giấc đúng vào các thời điểm vàng này.
Dấu hiệu con bạn có thể cao dù cha mẹ thấp
Dấu hiệu con bạn có thể cao dù cha mẹ thấp không chỉ nằm ở di truyền, mà còn thể hiện rõ qua biểu hiện sinh học và tốc độ phát triển thể chất. Trẻ có tăng trưởng vượt chuẩn thường nằm ở nhóm trên của biểu đồ tăng trưởng WHO, với chiều cao vượt ngưỡng trung bình theo tuổi. Một số dấu hiệu quan trọng gồm: chiều dài xương dài hơn bình thường, chỉ số BMI hợp lý, và sự phát triển nhanh chóng trong giai đoạn từ 0 đến 5 tuổi. Theo dõi tốc độ phát triển định kỳ bằng bảng tăng trưởng chuẩn quốc tế giúp cha mẹ xác định sớm khả năng phát triển chiều cao vượt trội, bất chấp yếu tố di truyền.
Hormone tăng trưởng (GH) là yếu tố sinh học then chốt ảnh hưởng đến dự đoán chiều cao tương lai. Trẻ có nồng độ GH ổn định và cao thường đạt chỉ số phát triển thể chất lý tưởng. Ngoài ra, nếu bé luôn ở nhóm cao nhất lớp, tầm vóc trẻ cao hơn bạn bè cùng tuổi, hoặc đột ngột tăng chiều cao trong thời gian ngắn (trên 6 cm/năm sau 2 tuổi), đây là biểu hiện con sẽ cao trong tương lai. Theo dõi tăng trưởng chiều cao thông qua khám sức khỏe định kỳ, đo chiều cao chuẩn mỗi 3–6 tháng sẽ giúp phát hiện sớm những tiềm năng này. Dù cha mẹ thấp, con vẫn có thể cao nếu môi trường sống, dinh dưỡng, vận động và giấc ngủ được tối ưu trong giai đoạn vàng phát triển.
Làm sao để hỗ trợ con phát triển chiều cao tối ưu?
Để tăng chiều cao cho trẻ tối ưu, cần kết hợp ba yếu tố cốt lõi: dinh dưỡng khoa học, vận động hợp lý và giấc ngủ chất lượng. Canxi và vitamin D3 đóng vai trò trung tâm trong việc hình thành và phát triển xương. Canxi giúp xương chắc khỏe, trong khi vitamin D3 tăng khả năng hấp thụ canxi qua ruột. Theo Viện Dinh dưỡng Quốc gia, trẻ từ 4–18 tuổi cần 1.000–1.300 mg canxi mỗi ngày, tùy theo độ tuổi. Thực phẩm như sữa, phô mai, cá mòi, cùng với tắm nắng 15–30 phút mỗi sáng, giúp trẻ hấp thụ vitamin D3 tự nhiên, kích hoạt tăng trưởng chiều cao hiệu quả.
Vận động đúng cách không chỉ kích thích sản sinh hormone tăng trưởng mà còn hỗ trợ phát triển hệ xương tối đa. Các môn thể thao như bóng rổ, nhảy dây, bơi lội có tác dụng kéo giãn cột sống và thúc đẩy tiết hormone tăng trưởng (GH). Ngoài ra, melatonin – một hormone tiết ra khi trẻ ngủ sâu – cũng liên quan mật thiết đến sự phát triển chiều cao. Trẻ cần ngủ đủ 9–11 tiếng mỗi đêm, trong đó giấc ngủ sâu (từ 22h–2h sáng) là thời điểm hormone tăng trưởng tiết ra mạnh nhất. Bố mẹ nên tạo môi trường ngủ yên tĩnh, tránh ánh sáng xanh để hỗ trợ chu kỳ melatonin tự nhiên.
FAQs
Chiều cao của con bị ảnh hưởng bởi bố hay mẹ nhiều hơn?
Cả hai đều ảnh hưởng. Tuy nhiên, theo công thức dự đoán chiều cao thường lấy trung bình chiều cao của bố mẹ rồi cộng/trừ một vài cm tùy giới tính. Dù vậy, kết quả chỉ mang tính tham khảo.
Có thực phẩm chức năng giúp con cao hơn chiều cao di truyền không?
Không có sản phẩm nào thay đổi gen, nhưng TPBVSK có thể hỗ trợ tối đa tiềm năng chiều cao của trẻ nếu dùng đúng thời điểm và đúng cách, kết hợp với chế độ sống lành mạnh.
Bao nhiêu tuổi thì không còn cơ hội cải thiện chiều cao nữa?
Thông thường, nam ngừng tăng chiều cao sau 18–20 tuổi, nữ sau 16–18 tuổi, khi các đầu sụn tăng trưởng đã đóng. Tuy nhiên, vẫn có thể hỗ trợ xương chắc khỏe và giữ dáng tốt nếu tiếp tục chăm sóc đúng cách.
Trẻ thấp hơn chuẩn chiều cao có cần lo lắng ngay không?
Không cần quá lo nếu thấp nhẹ và vẫn tăng trưởng đều. Tuy nhiên, nếu chiều cao tụt dưới -2SD chuẩn WHO hoặc không tăng trong nhiều tháng, nên đưa trẻ đi khám để kiểm tra tuyến yên, hormone tăng trưởng hoặc vấn đề dinh dưỡng.
Sau tuổi dậy thì, có cách nào giúp con trông cao hơn nếu không thể cao thật?
Có thể cải thiện tư thế, giảm mỡ bụng, tăng cơ lưng – vai, mặc đồ màu tối – cạp cao – sọc dọc, kết hợp tập yoga hoặc pilates để giúp con cao ráo và cân đối hơn về hình thể.
